PM Modi Full Interview: ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਹਿੱਤ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਵਿਕਾਸ, ਜੀ-20 ਲਈ ਸਾਡਾ ਸਿਧਾਂਤ – ‘ਇੱਕ ਧਰਤੀ, ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ, ਇੱਕ ਭਵਿੱਖ’: ਪੀਐਮ ਮੋਦੀ

ਭਾਰਤ ਨੇ 2023 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਜੀ-20 ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਦੌਰਾਨ ਘੱਟ ਆਮਦਨੀ ਅਤੇ ਮੱਧ-ਆਮਦਨੀ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਕਰਜ਼ੇ ਦੇ ਸੰਕਟ ਕਾਰਨ ਪੈਦਾ ਹੋਈਆਂ ਗਲੋਬਲ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਸੰਕਟ ਵਿੱਚ ਗਲੋਬਲ ਸਾਊਥ ਦੇ ਹਿੱਤਾਂ ਦੀ ਜੋਸ਼ ਨਾਲ ਵਕਾਲਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਕਰਜ਼ੇ ਦੇ ਤਣਾਅ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਤਾਲਮੇਲ ਵਾਲੇ ਕਰਜ਼ੇ ਦੇ ਇਲਾਜ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਲਈ ਬਹੁਪੱਖੀ ਤਾਲਮੇਲ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਜੀ-20 ਦੇ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀਆਂ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਬੈਂਕ ਦੇ ਗਵਰਨਰਾਂ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਸਾਂਝੇ ਫਰੇਮਵਰਕ ਦੇ ਤਹਿਤ ਅਤੇ ਸਾਂਝੇ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਬਾਹਰ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਕਰਜ਼ੇ ਦੇ ਇਲਾਜ ਵਿੱਚ ਚੰਗੀ ਤਰੱਕੀ ਹੋਈ ਹੈ।

G20 ਸੰਮੇਲਨ ਲਈ ਵਿਸ਼ਵ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੇ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਪਹੁੰਚਣ ਤੋਂ ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ, ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨੇ Moneycontrol.com ਨਾਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਮਨੀਕੰਟਰੋਲ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਡਿਜੀਟਲ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਗ੍ਰਸਤ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ, ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਗਲੋਬਲ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਗੈਰ-ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰਾਨਾ ਨੀਤੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਖ਼ਤਰਿਆਂ ਦੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ‘ਤੇ ਆਪਣੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਹੈ ਮਨੀਕੰਟਰੋਲ ਨਾਲ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਇੰਟਰਵਿਊ…

Q. ਜਦੋਂ ਜੀ-20 ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਆਈ ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸੰਮੇਲਨ ਲਈ ਤੁਹਾਡਾ ਕੀ ਵਿਜ਼ਨ ਸੀ?

A. ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਜੀ-20 ਲਈ ਸਾਡੇ ਮਨੋਰਥ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ‘ਵਸੁਧੈਵ ਕੁਟੁੰਬਕਮ – ਇਕ ਧਰਤੀ, ਇਕ ਪਰਿਵਾਰ, ਇਕ ਭਵਿੱਖ।’ ਇਹ ਜੀ-20 ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਡੀ ਪਹੁੰਚ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਲਈ ਪੂਰਾ ਗ੍ਰਹਿ ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ ਵਾਂਗ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ, ਹਰੇਕ ਮੈਂਬਰ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਹਰ ਦੂਜੇ ਮੈਂਬਰ ਨਾਲ ਨੇੜਿਓਂ ਜੁੜਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਇਕੱਠੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਅਸੀਂ ਇਕੱਠੇ ਤਰੱਕੀ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦੇ. ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਹ ਸਭ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਪਿਛਲੇ 9 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਬਕਾ ਸਾਥ, ਸਬਕਾ ਵਿਕਾਸ, ਸਬਕਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਸਬਕਾ ਅਰਦਾਸ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਨੂੰ ਅਪਣਾਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਤਰੱਕੀ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਲਾਭਾਂ ਨੂੰ ਆਖਰੀ ਮੀਲ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਲਾਭ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਇਸ ਮਾਡਲ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਵੀ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਆਲਮੀ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਹ ਸਾਡਾ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਕ ਸਿਧਾਂਤ ਹੈ। ਸਬਕਾ ਸਾਥ – ਸਾਨੂੰ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਸਮੂਹਿਕ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨਾ। ਸਬਕਾ ਵਿਕਾਸ – ਹਰ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਹਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ-ਕੇਂਦਰਿਤ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣਾ। ਸਬਕਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ – ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਅਕਾਂਖਿਆਵਾਂ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਦੁਆਰਾ ਹਰੇਕ ਹਿੱਸੇਦਾਰ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਜਿੱਤਣਾ। ਹਰ ਕਿਸੇ ਦਾ ਯਤਨ – ਗਲੋਬਲ ਭਲਾਈ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਹਰੇਕ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਵਿਲੱਖਣ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਅਤੇ ਹੁਨਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ।

Q. ਤੁਸੀਂ ਯੁੱਧ ਅਤੇ ਮਹਾਨ ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤਤਾ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਸ਼ਵ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਕਰੋਗੇ। ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਇੰਨੀ ਅਸਥਿਰ ਨਹੀਂ ਰਹੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਜੀ-20 ਸੰਮੇਲਨ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਵਸੂਧੈਵ ਕੁਟੁੰਬਕਮ ਜਾਂ ਇੱਕ ਸੰਸਾਰ, ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ, ਇੱਕ ਭਵਿੱਖ ਹੈ। ਵਸੁਧੈਵ ਕੁਟੁੰਬਕਮ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਮਨੁੱਖੀ-ਕੇਂਦਰਿਤ ਪਹੁੰਚ ਲਈ ਤੁਹਾਡੇ ਸੱਦੇ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਕਿਵੇਂ ਮਿਲਦੇ ਹੋ?

A.ਇਸ ਸਵਾਲ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਲਈ, ਮੇਰੇ ਲਈ ਉਸ ਪਿਛੋਕੜ ਬਾਰੇ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਬੋਲਣਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਜੀ-20 ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣਿਆ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਕਿਹਾ, ਇੱਕ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨੇ ਮੌਜੂਦਾ ਵਿਕਾਸ ਮਾਡਲ ਬਾਰੇ ਦੁਨੀਆ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਇਸਨੇ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤਤਾ ਅਤੇ ਅਸਥਿਰਤਾ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਧੱਕ ਦਿੱਤਾ। ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਦੁਨੀਆ ਕਈ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਦੇਖ ਰਹੀ ਹੈ , ਸਾਡੇ ਆਰਥਿਕ ਸੁਧਾਰਾਂ, ਬੈਂਕਿੰਗ ਸੁਧਾਰਾਂ, ਸਮਾਜਿਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਮਰੱਥਾ ਨਿਰਮਾਣ, ਵਿੱਤੀ ਅਤੇ ਡਿਜੀਟਲ ਸਮਾਵੇਸ਼ ‘ਤੇ ਕੰਮ, ਸੈਨੀਟੇਸ਼ਨ, ਬਿਜਲੀ ਅਤੇ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਵਰਗੀਆਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਲੋੜਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਤ੍ਰਿਪਤਾ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਅਤੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਬੇਮਿਸਾਲ ਨਿਵੇਸ਼ ਦੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਡੋਮੇਨ ਮਾਹਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਗਲੋਬਲ ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ ਨੇ ਵੀ ਸਾਲ ਦਰ ਸਾਲ FDI ਵਿੱਚ ਰਿਕਾਰਡ ਬਣਾ ਕੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਜਦੋਂ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਈ, ਇਹ ਉਤਸੁਕਤਾ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰੇਗਾ। ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਸਪਸ਼ਟ ਅਤੇ ਤਾਲਮੇਲ ਵਾਲੀ ਪਹੁੰਚ ਨਾਲ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਨਾਲ ਲੜਿਆ। ਇਸ ਲਈ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ, ਕੰਮਾਂ ਅਤੇ ਪਹੁੰਚ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਵਿਆਪਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਵਜੋਂ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਸਮਰੱਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਬੇਮਿਸਾਲ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਸੀ, ਅਸੀਂ ਜੀ-20 ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਬਣ ਗਏ। ਇਸ ਲਈ, ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਜੀ-20 ਲਈ ਆਪਣਾ ਏਜੰਡਾ ਅੱਗੇ ਰੱਖਿਆ, ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਸੁਆਗਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਕਿਉਂਕਿ ਹਰ ਕੋਈ ਜਾਣਦਾ ਸੀ ਕਿ ਅਸੀਂ ਗਲੋਬਲ ਮੁੱਦਿਆਂ ਦੇ ਹੱਲ ਲੱਭਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਲਈ ਆਪਣੀ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪਹੁੰਚ ਲਿਆਵਾਂਗੇ। G20 ਚੇਅਰ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਬਾਇਓ-ਫਿਊਲ ਅਲਾਇੰਸ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਜੋ ਗ੍ਰਹਿ-ਅਨੁਕੂਲ ਸਰਕੂਲਰ ਅਰਥਚਾਰੇ ਨੂੰ ਸਸ਼ਕਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਊਰਜਾ ਲੋੜਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰੇਗਾ। ਜਦੋਂ ਗਲੋਬਲ ਨੇਤਾ ਮੈਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਹ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ 140 ਕਰੋੜ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਕਾਰਨ ਭਾਰਤ ਬਾਰੇ ਆਸ਼ਾਵਾਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਭਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਭਾਰਤ ਕੋਲ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਭਵਿੱਖ ਨੂੰ ਆਕਾਰ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਜੀ-20 ਫੋਰਮ ਰਾਹੀਂ ਸਾਡੇ ਕੰਮ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

Q. ਤੁਸੀਂ ਜੀ-20 ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਜਾਂ ਦੋ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਜੀ-20 ਸਮਾਗਮਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ G20 ਦੇ ਲੋਕਤੰਤਰੀਕਰਨ ਦੇ ਨਵੇਂ ਵਿਚਾਰ ‘ਤੇ ਫੈਸਲਾ ਕਿਉਂ ਕੀਤਾ?

A. ਗੁਜਰਾਤ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੇਰੇ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਜਾਣਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਈ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੱਕ, ਮੈਂ ਗੈਰ-ਸਿਆਸੀ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੈਟਿੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਜਥੇਬੰਦਕ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਨਿਭਾਈਆਂ ਸਨ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਮੈਨੂੰ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਲਗਭਗ ਹਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਅਤੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਵਰਗੇ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਉਤਸੁਕ ਵਿਅਕਤੀ ਲਈ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ, ਲੋਕਾਂ, ਵਿਲੱਖਣ ਸੱਭਿਆਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਪਕਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਹੋਰ ਪਹਿਲੂਆਂ ਬਾਰੇ ਸਿੱਖਣਾ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਿੱਖਿਆਦਾਇਕ ਅਨੁਭਵ ਸੀ।  ਭਾਵੇਂ ਮੈਂ ਸਾਡੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਤੋਂ ਹੈਰਾਨ ਸੀ, ਇੱਕ ਆਮ ਗੱਲ ਜੋ ਮੈਂ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਵੇਖੀ ਉਹ ਸੀ ਹਰ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਹਰ ਵਰਗ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ‘ਕੀ ਸਕਦਾ ਹੈ’ ਦੀ ਭਾਵਨਾ। ਉਸ ਨੇ ਬੜੀ ਮੁਹਾਰਤ ਅਤੇ ਚਤੁਰਾਈ ਨਾਲ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ। ਪ੍ਰਤੀਕੂਲ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਉਸ ਵਿਚ ਅਦਭੁਤ ਆਤਮ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਾਕਤ ਦੇਵੇ।  ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਸੱਤਾ ਦੇ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿਚ, ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਕਰਨ ਲਈ ਦਿੱਲੀ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਵਿਗਿਆਨ ਭਵਨ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸੋਚਣ ਦੀ ਕੁਝ ਝਿਜਕ ਸੀ। ਇਹ ਸੁਵਿਧਾ ਜਾਂ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੀ ਕਮੀ ਕਾਰਨ ਹੋਇਆ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਅਸੀਂ ਇਹ ਵੀ ਦੇਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੇ ਦੌਰੇ ਵੀ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਜਾਂ ਕੁਝ ਹੋਰ ਥਾਵਾਂ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਰਹੇ। ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅਦਭੁਤ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ, ਮੈਂ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਸਾਡੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਤੋਂ ਹੀ ਪਹੁੰਚ ਬਦਲਣ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਗਲੋਬਲ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸਮਾਗਮਾਂ ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਕੁਝ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ. ਤਤਕਾਲੀ ਜਰਮਨ ਚਾਂਸਲਰ ਐਂਜੇਲਾ ਮਾਰਕੇਲ ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਬੈਂਗਲੁਰੂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਫਰਾਂਸ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਇਮੈਨੁਅਲ ਮੈਕਰੋਨ ਅਤੇ ਤਤਕਾਲੀ ਜਾਪਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ਼ਿੰਜੋ ਆਬੇ ਨੇ ਵਾਰਾਣਸੀ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ।  ਪੁਰਤਗਾਲ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਮਾਰਸੇਲੋ ਰੇਬੇਲੋ ਡੀ ਸੂਜ਼ਾ ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਗੋਆ ਅਤੇ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ਼ੇਖ ਹਸੀਨਾ ਨੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਿਕੇਤਨ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ। ਫਰਾਂਸ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਫਰਾਂਸਵਾ ਓਲਾਂਦ ਨੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਕਈ ਗਲੋਬਲ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਵੀ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।  ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਗਲੋਬਲ ਐਂਟਰਪ੍ਰਨਿਓਰਸ਼ਿਪ ਸਮਿਟ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਭਾਰਤ ਨੇ ਗੋਆ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਕਸ ਸੰਮੇਲਨ ਅਤੇ ਜੈਪੁਰ ਵਿੱਚ ਫੋਰਮ ਫਾਰ ਇੰਡੀਆ-ਪੈਸੀਫਿਕ ਆਈਲੈਂਡਜ਼ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਸੰਮੇਲਨ ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਕੀਤੀ। ਮੈਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਈ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹਾਂ, ਪਰ ਜੋ ਪੈਟਰਨ ਤੁਸੀਂ ਇੱਥੇ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹੋ ਉਹ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਤਬਦੀਲੀ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਗੱਲ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਜਿਹੜੀਆਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਰਾਜਾਂ ਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਗੈਰ-ਐਨਡੀਏ ਸਰਕਾਰਾਂ ਸਨ। ਇਹ ਸਹਿਕਾਰੀ ਸੰਘਵਾਦ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਦ੍ਰਿੜ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਾ ਵੀ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹੈ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਿੱਤ ਦੀ ਗੱਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਪਾਰਟੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਤੋਂ ਪਰੇ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਸਾਡੀ ਜੀ-20 ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਹੀ ਭਾਵਨਾ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਸਾਡੀ G20 ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ, ਸਾਰੇ 28 ਰਾਜਾਂ ਅਤੇ 8 ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ 60 ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ 220 ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਲਗਭਗ 125 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ 1 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਤੀਭਾਗੀਆਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਡੇਢ ਕਰੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਹੈ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਹਿਲੂਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਪੈਮਾਨੇ ਦੀਆਂ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਡੈਲੀਗੇਟਾਂ ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਕਰਨਾ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਯਤਨ ਹੈ ਜੋ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ, ਲੌਜਿਸਟਿਕਸ, ਸੰਚਾਰ ਹੁਨਰ, ਪਰਾਹੁਣਚਾਰੀ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਹਾਨ ਸਮਰੱਥਾ ਨਿਰਮਾਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜੀ20 ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ ਦਾ ਸਾਡਾ ਲੋਕਤੰਤਰੀਕਰਨ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਾਡਾ ਨਿਵੇਸ਼ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਹ ਸਾਡੇ ਜਨ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਦੇ ਮਨੋਰਥ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ- ਸਾਡਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਲਈ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਾਰਕ ਹੈ।

Q. G20 ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1999 ਵਿੱਚ ਏਸ਼ੀਆਈ ਵਿੱਤੀ ਸੰਕਟ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਹੁਣ ਉਦੇਸ਼ ਲਈ ਫਿੱਟ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦੀਆਂ, ਕੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ G20 ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੈ?

A. ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੇਰੇ ਲਈ ਕੁਝ ਵੀ ਕਹਿਣਾ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿਉਂਕਿ ਭਾਰਤ ਇਸ ਸਮੇਂ ਜੀ-20 ਦਾ ਚੇਅਰਪਰਸਨ ਹੈ, ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਚੰਗਾ ਸਵਾਲ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਜਵਾਬ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਿਹਨਤ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਜਲਦੀ ਹੀ, ਜੀ-20 ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਨੂੰ 25 ਸਾਲ ਹੋ ਜਾਣਗੇ। ਅਜਿਹਾ ਮੀਲ ਪੱਥਰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਚੰਗਾ ਮੌਕਾ ਹੈ ਕਿ ਜੀ-20 ਨੇ ਕਿਹੜੇ ਉਦੇਸ਼ ਰੱਖੇ ਸਨ ਅਤੇ ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿੰਨੀ ਦੂਰ ਤੱਕ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਆਤਮ-ਨਿਰੀਖਣ ਹਰ ਸੰਸਥਾ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਹੁੰਦਾ ਜੇਕਰ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦੇ 75 ਸਾਲ ਪੂਰੇ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਅਜਿਹਾ ਕਦਮ ਚੁੱਕਿਆ ਹੁੰਦਾ। ਜੀ-20 ‘ਤੇ ਵਾਪਸ ਆਉਣਾ, ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਗਲੋਬਲ ਸਾਊਥ ਤੋਂ ਬਾਹਰਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰਨਾ ਵੀ ਇਕ ਚੰਗਾ ਕਦਮ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਸੰਗਠਨ ਨੂੰ 25 ਸਾਲ ਪੂਰੇ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਇਨਪੁਟਸ ਅਗਲੇ 25 ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਤੈਅ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਕੀਮਤੀ ਹੋਣਗੇ। ਮੈਂ ਇਹ ਦੱਸਣਾ ਚਾਹਾਂਗਾ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼, ਅਕਾਦਮਿਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ, ਵਿੱਤੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਿਵਲ ਸੋਸਾਇਟੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਹਨ ਜੋ ਜੀ-20 ਨਾਲ ਲਗਾਤਾਰ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਵਿਚਾਰ ਅਤੇ ਇਨਪੁਟ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੋ, ਅਤੇ ਉਮੀਦਾਂ ਵੀ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰੋ। ਉਮੀਦਾਂ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਸਪੁਰਦਗੀ ਦਾ ਇੱਕ ਟਰੈਕ ਰਿਕਾਰਡ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭਰੋਸਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਭਾਰਤ ਜੀ-20 ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਇਸ ਮੰਚ ‘ਤੇ ਸਰਗਰਮ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅੱਤਵਾਦ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਕਾਲੇ ਧਨ ਤੱਕ, ਸਪਲਾਈ ਚੇਨ ਲਚਕੀਲੇਪਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਜਲਵਾਯੂ ਪ੍ਰਤੀ ਚੇਤੰਨ ਵਿਕਾਸ ਤੱਕ, ਅਸੀਂ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਉਭਰਦੀਆਂ ਚਰਚਾਵਾਂ ਅਤੇ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ।  ਜੀ-20 ਵਿਚ ਉਠਾਏ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੁੱਦਿਆਂ ‘ਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਸਹਿਯੋਗ ਵਿਚ ਵੀ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਵਿਕਾਸ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਬੇਸ਼ੱਕ, ਇੱਥੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸੁਧਾਰ ਦੀ ਗੁੰਜਾਇਸ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗਲੋਬਲ ਸਾਊਥ ਤੋਂ ਵੱਧ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਅਤੇ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਭੂਮਿਕਾ। ਇਹ ਉਹ ਖੇਤਰ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਭਾਰਤ ਆਪਣੀ ਜੀ-20 ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਦੌਰਾਨ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।

Q. ਇੱਕ ਪਾਸੇ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੇ ਧੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਗਲੋਬਲ ਆਰਡਰ ਦੀ ਵੰਡ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਚਰਚਾ ਹੈ। ਪਰ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਬਹੁਧਰੁਵੀ ਸੰਸਾਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਬਹੁਧਰੁਵੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਕਿਵੇਂ ਸੋਚਦੇ ਹੋ ਕਿ ਭਾਰਤ ਜੀ-20 ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਮੁਕਾਬਲੇਬਾਜ਼ੀ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਤਾਂ ਦਾ ਵੀ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ?

A. ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਜੁੜੇ ਅਤੇ ਅੰਤਰ-ਨਿਰਭਰ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦਾ  ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਰਹੱਦਾਂ ਤੋਂ ਪਾਰ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਵੀ ਇੱਕ ਹਕੀਕਤ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ, ਸਾਂਝੇ ਟੀਚਿਆਂ ‘ਤੇ ਸਹਿਮਤੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਨਿਰੰਤਰ ਯਤਨ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ। ਸੰਚਾਰ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਫੋਰਮਾਂ ਅਤੇ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਇਸ ਲਈ ਸਥਾਨ ਹਨ। ਨਵੀਂ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਵਸਥਾ ਬਹੁਧਰੁਵੀ ਹੈ। ਹਰ ਦੇਸ਼ ਕੁਝ ਮੁੱਦਿਆਂ ‘ਤੇ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੁਝ ‘ਤੇ ਅਸਹਿਮਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਹਕੀਕਤ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਕੇ ਹੀ ਸਾਡੇ ਕੌਮੀ ਹਿੱਤਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਅੱਗੇ ਦਾ ਰਸਤਾ ਲੱਭਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਨੇੜਲੇ ਸਬੰਧ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਕੁਝ ਮੁੱਦਿਆਂ ‘ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਪੱਖਾਂ ‘ਤੇ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਇੱਕ ਸਾਂਝੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਸਬੰਧ ਹਨ। ਅੱਜ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਅਤੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ‘ਤੇ ਦਬਾਅ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆਂ ‘ਸ਼ਾਇਦ ਸਹੀ ਹੈ’ ਵਾਲੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਡਟ ਕੇ ਖੜ੍ਹੀ ਹੋਵੇ। ਇਹ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਸਰਵੋਤਮ ਵਰਤੋਂ ਰਾਹੀਂ ਸਾਂਝੀ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਹੀ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਦਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਰਸਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਸਰਵੋਤਮ ਵਰਤੋਂ ਰਾਹੀਂ ਸਾਂਝੀ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਹੀ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਦਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਰਸਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਕੋਲ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਸਰੋਤ ਹੈ ਜੋ ਸ਼ਾਇਦ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹੋਰ ਕਿਸਮ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ – ਉਹ ਹੈ ਮਨੁੱਖੀ ਪੂੰਜੀ, ਜੋ ਹੁਨਰਮੰਦ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤਿਭਾਸ਼ਾਲੀ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਜਨਸੰਖਿਆ, ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇਹ ਤੱਥ ਕਿ ਅਸੀਂ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਘਰ ਹਾਂ, ਸਾਨੂੰ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਬਹੁਤ ਢੁਕਵਾਂ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਤਰੱਕੀ ਲਈ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਸਾਂਝੇਦਾਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਾਰਨ ਵੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।  ਮੈਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਸਿਹਤਮੰਦ ਸਬੰਧ ਬਣਾਏ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਵਾਸੀਆਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਦੀ ਵੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਕੜੀ ਵਜੋਂ, ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ।

Q. ਭਾਰਤ ਜੀ-20 ਦੀ ਤਰਜੀਹ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸੁਧਾਰ ਕੀਤੇ ਬਹੁ-ਪੱਖੀਵਾਦ ਦਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਸਮਰਥਕ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਇੱਕ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਵਸਥਾ ਹੋਵੇ ਜੋ ਨਿਰਪੱਖ ਅਤੇ ਬਰਾਬਰ ਹੋਵੇ। ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਸੁਧਾਰ ਕੀਤੇ ਬਹੁਪੱਖੀਵਾਦ ਦੇ ਸਾਡੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਦੱਸ ਸਕਦੇ ਹੋ?

A. ਜਿਹੜੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸੁਧਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਉਹ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਉਮੀਦ ਜਾਂ ਤਿਆਰੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ। ਇਸ ਯੋਗਤਾ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ, ਉਹ ਕੋਈ ਅਸਲ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਹੀਂ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਅਤੇ ਅਪ੍ਰਸੰਗਿਕ ਬਹਿਸ ਕਲੱਬਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਖਤਮ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਜਦੋਂ ਇਹ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਅਦਾਰੇ ਵਿਸ਼ਵ-ਵਿਆਪੀ ਨਿਯਮਾਂ-ਅਧਾਰਿਤ ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਕਾਰਵਾਈ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਮਾੜੇ ਅਨਸਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸੰਸਥਾ ਨੂੰ ਹਾਈਜੈਕ ਕਰ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ ਗੁਆਉਣ ਦਾ ਜੋਖਮ ਉਠਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਬਹੁ-ਪੱਖੀਵਾਦ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਜੋ ਸੁਧਾਰਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵਿਭਿੰਨ ਹਿੱਸੇਦਾਰਾਂ ਨਾਲ ਇਕਸਾਰਤਾ, ਬਰਾਬਰੀ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਤੱਕ, ਅਸੀਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ. ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ, ਇੱਕ ਸੁਧਾਰੇ ਹੋਏ ਬਹੁਪੱਖੀਵਾਦ ਨੂੰ ਵਿਅਕਤੀਆਂ, ਸਮਾਜਾਂ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸਭਿਅਤਾਵਾਂ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਵਰਤਣ ਲਈ ਸੰਸਥਾਗਤ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਪਰੇ ਜਾਣ ‘ਤੇ ਵੀ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।  ਅਜਿਹਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਬੰਧਾਂ ਦਾ ਜਮਹੂਰੀਕਰਨ ਕਰਕੇ ਹੀ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਸਰਕਾਰ-ਦਰ-ਸਰਕਾਰ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਸੰਚਾਰ ਦਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਸਾਧਨ ਬਣਾ ਕੇ। ਵਪਾਰ ਅਤੇ ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ, ਖੇਡਾਂ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਵਣਜ, ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਅਤੇ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣਾ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸੱਚੀ ਸਮਝ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰੇਗਾ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਲੋਕ-ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਨੀਤੀਆਂ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਇਹ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਤਰੱਕੀ ਦੀ ਤਾਕਤ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ।

Q. ਤੁਹਾਡੀ ਕੂਟਨੀਤੀ ਦਾ ਇਕ ਕਮਾਲ ਦਾ ਤੱਤ ਇਹ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਲਗਭਗ ਹਰ ਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਦੋਸਤੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੈ। ਅਮਰੀਕਾ ਤੋਂ ਰੂਸ ਤੱਕ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਏਸ਼ੀਆ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਦੱਖਣ ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਤੱਕ, ਤੁਸੀਂ ਹਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ G20 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਗਲੋਬਲ ਸਾਊਥ ਦੀ ਇੱਕ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਆਵਾਜ਼ ਹੈ?

A. ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰਨ ਪਿੱਛੇ ਕਈ ਕਾਰਕ ਹਨ। ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੀ ਅਸਥਿਰਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, 2014 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਸਪੱਸ਼ਟ ਵਿਕਾਸ ਏਜੰਡੇ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸਥਿਰ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਵੋਟ ਦਿੱਤੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੁਧਾਰਾਂ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਆਰਥਿਕਤਾ, ਸਿੱਖਿਆ, ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਕਲਿਆਣਕਾਰੀ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕੀਤਾ, ਸਗੋਂ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਹੱਲਾਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵੀ ਦਿੱਤੀ। ਪੁਲਾੜ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਵਿਗਿਆਨ, ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਵਪਾਰ, ਆਰਥਿਕਤਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਵਾਤਾਵਰਣ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੰਮ ਦੀ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਸ਼ਲਾਘਾ ਹੋਈ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਕੋਈ ਦੇਸ਼ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਜਾਣ ਲਓ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਅਭਿਲਾਸ਼ੀ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਿੱਤਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਭਾਈਵਾਲੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ।  ਇਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਭਾਰਤ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਹਰ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਹੈ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਡੀ ਗਲੋਬਲ ਪਦ-ਪ੍ਰਿੰਟ ਵਧੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਉਹ ਦੇਸ਼ ਜੋ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਵਿਰੋਧੀ ਵਜੋਂ ਦੇਖਦੇ ਸਨ, ਸਾਡੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਦੋਸਤ ਬਣ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਜਦੋਂ ਗਲੋਬਲ ਦੱਖਣ ਦੀ ਗੱਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਉਹ ਦੇਸ਼ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਹਮਦਰਦੀ ਰੱਖਦੇ ਹਾਂ। ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ ਵੀ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਾਂ, ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਹਾਂ। ਭਾਰਤ ਜੀ-20 ਸਮੇਤ ਹਰ ਮੰਚ ‘ਤੇ ਗਲੋਬਲ ਸਾਊਥ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਉਠਾਉਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਅਸੀਂ ਜੀ-20 ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣੇ, ਅਸੀਂ ਵੋਇਸਸ ਆਫ਼ ਦਾ ਗਲੋਬਲ ਸਾਊਥ ਸੰਮੇਲਨ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਆਵਾਜ਼ ਸੀ ਜੋ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਗਲੋਬਲ ਭਾਸ਼ਣ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਰਹਿ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਗਲੋਬਲ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਤਰਜੀਹਾਂ ਸਨ। ਅਸੀਂ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਅਫਰੀਕਾ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਮਹੱਤਵ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਜੀ-20 ਵਿੱਚ ਅਫਰੀਕੀ ਸੰਘ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਵੀ ਹੁਲਾਰਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਕੌਮ ਹਾਂ ਜੋ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੇਖਦੀ ਹੈ। ਸਾਡਾ G20 ਮਾਟੋ ਵੀ ਇਹੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਹਰ ਮੈਂਬਰ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਅਤੇ ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਲਈ ਵੀ ਸਾਡਾ ਨਜ਼ਰੀਆ ਹੈ।

Q. ਇਹ ਅਲ ਨੀਨੋ ਸਾਲ ਹੈ ਅਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੜ੍ਹਾਂ ਅਤੇ ਅੱਗਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ ਵਿਕਸਤ ਦੇਸ਼ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਉਹ 2020 ਤੱਕ $100 ਬਿਲੀਅਨ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦੇ ਆਪਣੇ ਮੁੱਖ ਜਲਵਾਯੂ ਵਾਅਦੇ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ, ਯੁੱਧਾਂ ਲਈ ਧਨ ਦੀ ਬੇਅੰਤ ਸਪਲਾਈ ਹੈ। ਇੱਕ ਨੇਤਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜੋ ਗਲੋਬਲ ਸਾਊਥ ਦੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਇਸ ਮੁੱਦੇ ‘ਤੇ ਜੀ-20 ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਨ ਵਾਲੇ ਅਮੀਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਤੁਹਾਡਾ ਕੀ ਸੰਦੇਸ਼ ਹੈ?

A. ਮੈਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਮਝਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਕਿ ਅੱਗੇ ਦਾ ਰਸਤਾ ਦਾਇਰੇ, ਰਣਨੀਤੀ ਅਤੇ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਦਾ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਸਕੋਪ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਦੀ ਲੋੜ ਕਿਵੇਂ ਹੈ. ਦੁਨੀਆਂ ਭਾਵੇਂ ਵਿਕਸਤ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ, ਉਸ ਨੂੰ ਇਹ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਹਕੀਕਤ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਸਾਂਝੀ ਹਕੀਕਤ ਹੈ। ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਖੇਤਰੀ ਜਾਂ ਸਥਾਨਕ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਗਲੋਬਲ ਹੈ। ਹਾਂ, ਇਸ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਵਿੱਚ ਖੇਤਰੀ ਅੰਤਰ ਹੋਣਗੇ।  ਹਾਂ, ਇਹ ਗਲੋਬਲ ਦੱਖਣ ਨੂੰ ਅਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰੇਗਾ। ਪਰ ਇੱਕ ਡੂੰਘੇ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਜੁੜੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ, ਇੰਨੀ ਵੱਡੀ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਕੋਈ ਵੀ ਚੀਜ਼ ਨਿਸ਼ਚਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਬਾਕੀ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰੇਗੀ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਦਾ ਹੱਲ ਗਲੋਬਲ ਹੋਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਦੂਜਾ ਕਾਰਕ ਜਿਸ ਲਈ ਤਬਦੀਲੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਉਹ ਰਣਨੀਤੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੈ।  ਪਾਬੰਦੀਆਂ, ਆਲੋਚਨਾ ਅਤੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ‘ਤੇ ਅਸਪਸ਼ਟ ਫੋਕਸ ਕਿਸੇ ਵੀ ਚੁਣੌਤੀ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਾਡੀ ਮਦਦ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਇਸਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ। ਇਸ ਲਈ, ਇਸ ਗੱਲ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਕਿਹੜੀਆਂ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਊਰਜਾ ਪਰਿਵਰਤਨ, ਟਿਕਾਊ ਖੇਤੀ ਅਤੇ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ। ਤੀਜਾ ਕਾਰਕ ਜਿਸ ਨੂੰ ਤਬਦੀਲੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਉਹ ਹੈ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ।  ਇਹ ਸਮਝਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਗਰੀਬ ਅਤੇ ਗ੍ਰਹਿ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਸਾਡੀ ਮਦਦ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸ਼, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਗਲੋਬਲ ਸਾਊਥ, ਅਤਿਅੰਤ ਜਲਵਾਯੂ ਸੰਕਟ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਇਸ ਤੱਥ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਕਿ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ। ਪਰ ਉਹ ਧਰਤੀ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁਝ ਵੀ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹਨ, ਬਸ਼ਰਤੇ ਸੰਸਾਰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਗਰੀਬ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁਝ ਵੀ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਲਈ, ਇੱਕ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਹਮਦਰਦੀ ਵਾਲੀ ਪਹੁੰਚ ਜੋ ਸਰੋਤ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਤਬਾਦਲੇ ‘ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਅਚਰਜ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।

Q. ਤੁਸੀਂ ਸਵੱਛ ਅਤੇ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਦੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਸਮਰਥਕ ਰਹੇ ਹੋ। ਭਾਵੇਂ ਕੁਝ ਊਰਜਾ-ਅਮੀਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਅਪਣਾਉਣ ਅਤੇ ਜੈਵਿਕ ਈਂਧਨ ਨੂੰ ਪੜਾਅਵਾਰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਹੈ, ਭਾਰਤ ਨੇ ਇਸ ਮੁੱਦੇ ‘ਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਪ੍ਰਤੀਬੱਧਤਾ ਦਿਖਾਈ ਹੈ। G20 ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ ਸਮੂਹਿਕ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸਵੱਛ ਊਰਜਾ ਦੀ ਤਬਦੀਲੀ ਲਈ ਸੱਚਮੁੱਚ ਸਮਰਪਿਤ ਹਨ?

A. ਮੈਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਲਵਾਯੂ ਸੰਕਟ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਤੀਬੰਧਿਤ ਪਹੁੰਚ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇੱਕ ਰਚਨਾਤਮਕ ਪਹੁੰਚ ਅਪਣਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਪਿਛਲੇ 9 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਆਪਣੀ ਮਿਸਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਆਓ ਪਹਿਲਾਂ ਘਰੇਲੂ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਚੁੱਕੇ ਗਏ ਕਦਮਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ। ਪੈਰਿਸ ਦੀ ਬੈਠਕ ‘ਚ ਅਸੀਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਵਾਂਗੇ ਕਿ 2030 ਤੱਕ ਸਾਡੀ 40 ਫੀਸਦੀ ਊਰਜਾ ਗੈਰ-ਜੈਵਿਕ ਈਂਧਨ ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਆਵੇਗੀ। ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਵਾਅਦੇ ਤੋਂ 9 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ 2021 ਵਿੱਚ ਹੀ ਇਸ ਨੂੰ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਸੀ।  ਇਹ ਸਾਡੀ ਊਰਜਾ ਦੀ ਖਪਤ ਨੂੰ ਘਟਾ ਕੇ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਸਾਡੀ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਨੂੰ ਵਧਾ ਕੇ ਸੰਭਵ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਅੱਜ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜੀ ਊਰਜਾ ਦੀ ਸਥਾਪਿਤ ਸਮਰੱਥਾ 20 ਗੁਣਾ ਵਧ ਗਈ ਹੈ, ਅਸੀਂ ਪਵਨ ਊਰਜਾ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਚੋਟੀ ਦੇ 4 ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਾਂ। ਸਰਕਾਰ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਵਾਹਨ ਉਦਯੋਗ ਲਈ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਦਯੋਗ ਨੇ ਵੀ ਨਵੀਨਤਾ ਨੂੰ ਹੁਲਾਰਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕ ਵਿਕਲਪਾਂ ਨੂੰ ਅਜ਼ਮਾਉਣ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਅੱਗੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਿੰਗਲ-ਯੂਜ਼ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਵਿਵਹਾਰ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਇੱਕ ਲੋਕ ਲਹਿਰ ਬਣ ਗਈ। ਸਵੱਛਤਾ ਹੁਣ ਇੱਕ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਯਮ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਨੂੰ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਕਿਸਾਨ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਅਪਣਾਉਣ ਲਈ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਹਨ। ਮੀਲਟ, ਸਾਡੇ ਮਿਸਟਰ ਅੰਨਾ, ਹੁਣ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਭਾਸ਼ਣ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਅਗਲੀ ਜਨ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਲਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਯਤਨਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੂਰਜੀ ਗਠਜੋੜ ‘ਵਨ ਵਰਲਡ, ਵਨ ਸੂਰਜ, ਇਕ ਗਰਿੱਡ’ ਦੇ ਮੰਤਰ ਨਾਲ ਦੁਨੀਆ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਗੂੰਜਿਆ ਹੈ ਅਤੇ 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇਸ਼ ਇਸ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਹਨ। ਇਹ ਸੂਰਜ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਡੀ ਸੂਰਜੀ ਸਫਲਤਾ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰੇਗਾ। ਭਾਰਤ ਨੇ ਮਿਸ਼ਨ ਲਾਈਫ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਦੀ ਵੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜੋ ਵਾਤਾਵਰਣ ਲਈ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ‘ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਸਾਡੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਉਹ ਸੰਜਮ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਤੀ ਚੇਤੰਨ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹਨ। ਇਹ ਸਿਧਾਂਤ ਹੁਣ ਮਿਸ਼ਨ ਲਾਈਫ ਨਾਲ ਗਲੋਬਲ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਨਾਲ ਹੀ, ਇਸ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਦਾ ਇਕ ਹੋਰ ਤਰੀਕਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਮੈਂ ਕਈ ਫੋਰਮਾਂ ‘ਤੇ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ ਹੈ. ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਗਰੂਕ ਲੋਕ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਹਰ ਫੈਸਲਾ ਇਸ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਦਾ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ‘ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ‘ਤੇ ਕੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਵੇਗਾ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧਰਤੀ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਗਰੂਕ ਨਾਗਰਿਕ ਬਣਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਹਰ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਦਾ ਫੈਸਲਾ, ਜੇ ਜੇਕਰ ਧਰਤੀ ਦੀ ਭਲਾਈ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਨਾਲ ਸਾਡੀਆਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਨੂੰ ਲਾਭ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ‘ਬੇਸਮਝ ਅਤੇ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਖਪਤ’ ਤੋਂ ‘ਚੇਤਨ ਅਤੇ ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਵਰਤੋਂ’ ਵੱਲ ਵਧਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰਾ ਜਵਾਬ ਦੇਖਿਆ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲੈਣ ਅਤੇ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਰਨ ਦੇਣ ‘ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਦੇਸ਼ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਸਮੂਹਿਕ, ਜਦੋਂ ਇਹ ਜਲਵਾਯੂ ਸੰਕਟ ਦੀ ਗੱਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲੈ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਫਰਕ ਲਿਆਏਗਾ।

Q. ਜਦੋਂ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਵਧਦੀ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਅਸੀਂ ਸਪਲਾਈ ਚੇਨਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਵੱਲ ਇੱਕ ਰੁਝਾਨ ਵੀ ਦੇਖ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਸੋਚਦੇ ਹੋ ਕਿ ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤੀ ਹੁਣ ਗਲੋਬਲ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਫੈਸਲੇ ਲੈਣ ਦਾ ਇੱਕ ਨਿਰਣਾਇਕ ਕਾਰਕ ਹੈ, ਅਤੇ ਸੁਚਾਰੂ ਗਲੋਬਲ ਵਪਾਰ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਲਈ G20 ਦੀ ਛਤਰੀ ਹੇਠ ਭਾਰਤ ਕੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ?

A. ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤੀ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕਾਰਕ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਪਾਰ ਵਿੱਚ ਫੈਸਲੇ ਲੈਣ ‘ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਕਾਰਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸੰਚਾਲਿਤ ਇਕਪਾਸੜਵਾਦ ਅਤੇ ਵੱਖਵਾਦ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਸਪਲਾਈ ਚੇਨ ਵਿਘਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਨਾਜ਼ੁਕ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ, ਅੱਜ, ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਗਲੋਬਲ ਵੈਲਯੂ ਚੇਨ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ।  ਨਾਲ ਹੀ, ਇਕੱਲੇ ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਕਾਰਕ ਮਦਦ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ। ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਥਿਰ ਨੀਤੀਆਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਜੋ ਵਪਾਰ, ਉਦਯੋਗ ਅਤੇ ਨਵੀਨਤਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਆਪਣੀ ਜੀ-20 ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਭਾਰਤ ਬਹੁ-ਪੱਖੀ ਵਪਾਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰਨ ਅਤੇ ਨਿਯਮਾਂ-ਅਧਾਰਿਤ ਵਿਸ਼ਵ ਵਪਾਰ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਾਡਾ ਉਦੇਸ਼ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਪਾਰ ਵਿੱਚ MSMEs ਦੇ ਏਕੀਕਰਨ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕਾਰਕਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ, ਫਰੇਮਵਰਕ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ‘ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰੇ ਨੂੰ ਸਮਰੱਥ ਬਣਾਓ ਜੋ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਝਟਕਿਆਂ ਲਈ ਗਲੋਬਲ ਵੈਲਯੂ ਚੇਨ ਨੂੰ ਲਚਕੀਲਾ ਬਣਾਵੇ ਅਤੇ WTO ਸੁਧਾਰਾਂ ‘ਤੇ ਸਹਿਮਤੀ ਬਣਾਏ।

Q. ਕੁਝ ਅਮੀਰ ਅਤੇ ਤਾਕਤਵਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਇਕਪਾਸੜ ਫੈਸਲਿਆਂ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਦੇ ਹਿੱਤਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਵਪਾਰਕ ਨੀਤੀਆਂ ਬਣਾਉਣ ਕਾਰਨ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਪਾਰ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੁਵੱਲੇ ਵਪਾਰਕ ਸਮਝੌਤਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ WTO ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਗਿਕਤਾ ਵਿੱਚ ਗਿਰਾਵਟ ਦੇਖ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਸਮਾਨ ਵਪਾਰਕ ਨੀਤੀਆਂ ਹੋਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਗਰੀਬ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਤਾਂ G20 ਲਈ ਅੱਗੇ ਕੀ ਰਸਤਾ ਹੈ?

A. ਇਸਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ, ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਏਜੰਡੇ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਸਥਿਰ, ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਅਤੇ ਨਿਰਪੱਖ ਵਪਾਰਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਲਾਭ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਪੱਖੀ ਵਪਾਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਡਬਲਯੂ.ਟੀ.ਓ. ਦੇ ਮੂਲ ਵਿੱਚ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, WTO ਨਿਯਮਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰਨ, ਵਿਵਾਦ ਨਿਪਟਾਰਾ ਵਿਧੀ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕਰਨ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਆਪਸੀ ਲਾਭਕਾਰੀ WTO ਸਮਝੌਤਿਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਸਮੇਤ ਲੋੜੀਂਦੇ ਸੁਧਾਰਾਂ ਵੱਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਪ੍ਰਗਟਾਈ ਗਈ ਹੈ।  ਭਾਰਤ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਹਿੱਤਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਅੱਗੇ ਵਧਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੀ-20 ਵਿੱਚ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਫਰੀਕੀ ਸੰਘ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਜੀ-20 ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਸ਼ਾਇਦ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ, ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਤਿਕੜੀ – ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ, ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ – ਇਕੱਠੇ ਹਨ। ਇਹ ਤਿਕੜੀ ਅਜਿਹੇ ਨਾਜ਼ੁਕ ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਵਿਸ਼ਵ ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤੀ ਕਾਰਨ ਤਣਾਅ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ।  ਸਮਾਨ ਵਪਾਰ ਨੀਤੀਆਂ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਜੀ-20 ਵਿੱਚ ਫੋਕਸ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਖੇਤਰ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਲਾਭ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।

Q. ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਘੱਟ-ਆਮਦਨ ਅਤੇ ਮੱਧ-ਆਮਦਨ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਕਰਜ਼ੇ ਦੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਵਧੀ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਸੋਚਦੇ ਹੋ ਕਿ ਰਿਣਦਾਤਾ G20 ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਗਰੀਬ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਰਜ਼ੇ ਦੇ ਸੰਕਟ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਟਿਕਾਊ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਹੋਰ ਕੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?

A.ਭਾਰਤ ਨੇ 2023 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਜੀ-20 ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਦੌਰਾਨ ਘੱਟ ਆਮਦਨੀ ਅਤੇ ਮੱਧ-ਆਮਦਨੀ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਕਰਜ਼ੇ ਦੇ ਸੰਕਟ ਕਾਰਨ ਪੈਦਾ ਹੋਈਆਂ ਗਲੋਬਲ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਸੰਕਟ ਵਿੱਚ ਗਲੋਬਲ ਸਾਊਥ ਦੇ ਹਿੱਤਾਂ ਦੀ ਜੋਸ਼ ਨਾਲ ਵਕਾਲਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਕਰਜ਼ੇ ਦੇ ਤਣਾਅ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਤਾਲਮੇਲ ਵਾਲੇ ਕਰਜ਼ੇ ਦੇ ਇਲਾਜ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਲਈ ਬਹੁਪੱਖੀ ਤਾਲਮੇਲ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਜੀ-20 ਦੇ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀਆਂ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਬੈਂਕ ਦੇ ਗਵਰਨਰਾਂ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਸਾਂਝੇ ਫਰੇਮਵਰਕ ਦੇ ਤਹਿਤ ਅਤੇ ਸਾਂਝੇ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਬਾਹਰ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਕਰਜ਼ੇ ਦੇ ਇਲਾਜ ਵਿੱਚ ਚੰਗੀ ਤਰੱਕੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਕਰਜ਼ੇ ਦੇ ਪੁਨਰਗਠਨ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਨ ਲਈ, IMF, ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ ਦੀ ਇੱਕ ਸਾਂਝੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀ, ਗਲੋਬਲ ਸੋਵਰੇਨ ਡੈਬਟ ਗੋਲਮੇਜ਼, ਇਸ ਸਾਲ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।  ਇਹ ਸੰਚਾਰ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰੇਗਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਕਰਜ਼ੇ ਦੇ ਇਲਾਜ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਲਈ ਸਾਂਝੇ ਫਰੇਮਵਰਕ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅਤੇ ਬਾਹਰ ਮੁੱਖ ਹਿੱਸੇਦਾਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਸਾਂਝੀ ਸਮਝ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰੇਗਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹਨਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸੰਸਥਾਗਤ ਵਿਧੀਆਂ ਤੋਂ ਪਰੇ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਲਹਿਰ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਸੂਚਨਾ ਦੇ ਇਸ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕਰਜ਼ੇ ਦੇ ਸੰਕਟ ਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਹੋਰ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਲੋਕ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਫੈਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਇਹਤਿਆਤੀ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣਾ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਮਦਦਗਾਰ ਸਾਬਤ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਵੀ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਫੋਰਮਾਂ ‘ਤੇ, ਮੈਂ ਵਿੱਤੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਗੈਰ-ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰਾਨਾ ਨੀਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਚੌਕਸ ਰਹਿਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਦੇ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਆਰਥਿਕਤਾ ਨੂੰ, ਸਗੋਂ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਵੀ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਗਰੀਬਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦੀ ਭਾਰੀ ਕੀਮਤ ਚੁਕਾਉਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਫਿਰ ਵੀ, ਚੰਗੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਗਰੂਕ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ।

Q.ਭਾਰਤ ਆਪਣੇ ਡਿਜੀਟਲ ਜਨਤਕ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮੋਹਰੀ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਦੇ ਵੀ ਇੰਨੇ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਅਜਿਹੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਭਾਵੇਂ ਇਹ UPI ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਆਧਾਰ ਜਾਂ ONDC, ਅਜਿਹੇ ਡਿਜੀਟਲ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੀਆਂ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਅਰਥਚਾਰੇ ‘ਤੇ ਕਈ ਗੁਣਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ, ਤੁਸੀਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ ਤਬਦੀਲੀ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਕਿਵੇਂ ਦੇਖਦੇ ਹੋ?

A. ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ, ਭਾਰਤ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਆਪਣੀ ਤਕਨੀਕੀ ਹੁਨਰ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਅੱਜ, ਇਹ ਆਪਣੀ ਤਕਨੀਕੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਹੁਨਰ ਦੋਵਾਂ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਡਿਜੀਟਲ ਜਨਤਕ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਦੱਸਿਆ ਹੈ, ਪਿਛਲੇ 9 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਕਈ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਅਤੇ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ਦਾ ਅਰਥਚਾਰੇ ‘ਤੇ ਕਈ ਗੁਣਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਤਕਨੀਕੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦਾ ਨਾ ਸਿਰਫ ਆਰਥਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਆ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਸਦਾ ਡੂੰਘਾ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵੀ ਪਿਆ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ-ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਮਾਡਲ ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਮੈਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਡੀ ਚਰਚਾ ਵਿੱਚ ਗੱਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਉਹ ਸਾਡੇ ਦੁਆਰਾ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਵਿੱਚ ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ ਤੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਲਈ, ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਸ਼ਕਤ ਕਰਨ, ਗਰੀਬਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਕਲਿਆਣ ਨੂੰ ਆਖਰੀ ਮੀਲ ਤੱਕ ਲਿਜਾਣ ਦਾ ਸਾਧਨ ਹੈ। ਅੱਜ, ਜਨ-ਧਨ-ਆਧਾਰ-ਮੋਬਾਈਲ (JAM) ਤ੍ਰਿਏਕ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਸਭ ਤੋਂ ਗਰੀਬ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਲੋਕ ਵੀ ਤਾਕਤਵਰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਖੋਹ ਸਕਦਾ। ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੌਰਾਨ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਨੇ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਿੱਚ ਸਾਡੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ, ਉਸ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਯਾਦ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਅੱਜ, ਜਦੋਂ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਡੈਲੀਗੇਟ ਭਾਰਤ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਹ ਸੜਕ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਵਿਕਰੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ UPI ਦੁਆਰਾ QR ਕੋਡ ਦੁਆਰਾ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਨ, ਇਹ ਦੇਖ ਕੇ ਹੈਰਾਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕੋਈ ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਲਗਭਗ ਅੱਧੇ ਰੀਅਲ-ਟਾਈਮ ਡਿਜੀਟਲ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦਾ ਖਾਤਾ ਹੈ!  ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ UPI ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਭਾਰਤੀਆਂ ਕੋਲ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਵੀ UPI ਰਾਹੀਂ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਨ ਦਾ ਵਿਕਲਪ ਹੈ! ਅੱਜ ਲੱਖਾਂ ਛੋਟੇ ਉੱਦਮੀਆਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਈ-ਮਾਰਕੀਟਪਲੇਸ ਰਾਹੀਂ ਜਨਤਕ ਖਰੀਦ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਨ ਲਈ ਪੱਧਰੀ ਖੇਡ ਦਾ ਲਾਭ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਇਹ COWIN ਸੀ, ਇੱਕ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਜਿਸਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ 200 ਕਰੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵੈਕਸੀਨ ਦੀਆਂ ਖੁਰਾਕਾਂ ਮੁਫਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਾਡੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ। ਅਸੀਂ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਲਈ ਵਰਤਣ ਲਈ ਓਪਨ-ਸੋਰਸ ਵੀ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ONDC ਇੱਕ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਹੈ ਜੋ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸੇਦਾਰਾਂ ਲਈ ਡਿਜੀਟਲ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਪੱਧਰੀ ਖੇਡ ਦਾ ਖੇਤਰ ਬਣਾ ਕੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਲਿਆਵੇਗੀ। ਮਲਕੀਅਤ ਯੋਜਨਾ ਰਾਹੀਂ ਡਰੋਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਜਾਇਦਾਦ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਸ਼ਕਤ ਕਰਨਾ, ਸੌ ਤੋਂ ਵੱਧ ਯੂਨੀਕੋਰਨ, ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਅਸੀਂ ਚਰਚਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਪਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਸੰਸਾਰ ਉੱਤੇ ਕੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵੱਲ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ, ਗਲੋਬਲ ਸਾਊਥ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਲੀਕ ਦੇ, ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ ਰਫਤਾਰ ਨਾਲ ਗਰੀਬਾਂ ਨੂੰ ਸਸ਼ਕਤ ਕਰਨ ਦੇ ਮੌਕੇ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਹੁਲਾਰਾ ਮਿਲੇਗਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਤਕਨੀਕੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਾਡੀਆਂ ਸਮਰੱਥਾਵਾਂ ਲਈ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਵਿਸ਼ਵ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਦਾ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਗਲੋਬਲ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ‘ਤੇ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।  ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਸਾਡੀ G20 ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਡਿਜੀਟਲ ਆਰਥਿਕਤਾ ਮੰਤਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਡਿਜੀਟਲ ਜਨਤਕ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਢਾਂਚਾ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਇੱਕ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਗਠਜੋੜ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਮੁੱਦਿਆਂ ‘ਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਸਹਿਯੋਗ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੀ ਮੰਗ, ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਕ੍ਰਿਪਟੋ ਜਾਂ ਸਾਈਬਰ ਅੱਤਵਾਦ ਹੋਵੇ, ਨੂੰ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਦੇਸ਼ ਹਾਂ ਜਿਸ ਕੋਲ ਜਨਤਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਨਵੀਨਤਾ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਦਾ ਡੂੰਘਾ ਤਜਰਬਾ ਹੈ।

Q. ਭਾਰਤ ਸਮੇਤ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਮਹਿੰਗਾਈ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ। ਕੋਵਿਡ ਅਤੇ ਯੂਕਰੇਨ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਆਸਾਨ ਮੁਦਰਾ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਨੀਤੀਆਂ ਨੇ ਮਹਿੰਗਾਈ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਗੰਭੀਰ ਗਲੋਬਲ ਆਰਥਿਕ ਮੁੱਦਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਕੀ ਹੁਣ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਅਮੀਰ G20 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਿਹਤਰ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਲਈ ਕੋਈ ਥਾਂ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ ਆਪਣੀਆਂ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਾਮਦ ਮਹਿੰਗਾਈ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਾ ਝੱਲਣ?

A. ਮਹਿੰਗਾਈ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੇ ਗਲੋਬਲ ਮਹਿੰਗਾਈ ਦੀ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਦੋਵੇਂ ਉੱਨਤ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਉੱਭਰ ਰਹੀਆਂ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾਵਾਂ ਉੱਚ ਮਹਿੰਗਾਈ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਮੁੱਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਲਈ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸਹਿਯੋਗ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਜੀ-20 ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਦੌਰਾਨ, ਜੀ-20 ਦੇ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀਆਂ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਬੈਂਕ ਦੇ ਗਵਰਨਰਾਂ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਹੋਈ। ਫੋਰਮ ਨੇ ਮੰਨਿਆ ਕਿ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਮਹਿੰਗਾਈ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਹਰੇਕ ਦੇਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਅਪਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ‘ਤੇ ਮਾੜਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਾ ਪਵੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਹ ਸਮਝ ਹੈ ਕਿ ਕੇਂਦਰੀ ਬੈਂਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨੀਤੀਗਤ ਰੁਖ ਦਾ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਅਤੇ ਸਪਸ਼ਟ ਸੰਚਾਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਜਿੱਥੋਂ ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਬੰਧ ਹੈ, ਅਸੀਂ ਮਹਿੰਗਾਈ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕਈ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।  ਮੁੱਖ ਹਵਾਵਾਂ ਅਤੇ ਗਲੋਬਲ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, 2022 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਮੁਦਰਾਸਫੀਤੀ ਗਲੋਬਲ ਔਸਤ ਮਹਿੰਗਾਈ ਦਰ ਨਾਲੋਂ ਦੋ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਅੰਕ ਘੱਟ ਸੀ। ਫਿਰ ਵੀ, ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਮਾਣ ‘ਤੇ ਆਰਾਮ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸੌਖ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਲੋਕ-ਪੱਖੀ ਫੈਸਲੇ ਲੈਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਰਕਸ਼ਾਬੰਧਨ ‘ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਖਪਤਕਾਰਾਂ ਲਈ ਐਲਪੀਜੀ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਘਟਾਈਆਂ ਹਨ।

Q. ਭਾਰਤ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਪੰਜਵੀਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ 2027 ਵਿੱਚ ਤੀਜੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਬਣਨ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ। G20 ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਦੁਨੀਆ ਲਈ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹਨ?

A.ਭਾਰਤ ਪੰਜਵੀਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਮੀਲ ਪੱਥਰ ਸੱਚਮੁੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਪਰ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਨੇ ਇਹ ਕੀਤਾ, ਮੇਰੇ ਖਿਆਲ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਵੀ ਬਰਾਬਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਸਰਕਾਰ ਹੈ ਜਿਸ ‘ਤੇ ਲੋਕ ਭਰੋਸਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ, ਸਰਕਾਰ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਸਮਰੱਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਡੇ ਲਈ ਚੰਗੀ ਕਿਸਮਤ ਅਤੇ ਮਾਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸਾਡੇ ‘ਤੇ ਬੇਮਿਸਾਲ ਭਰੋਸਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਇਕ ਵਾਰ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਦੋ ਵਾਰ ਬਹੁਮਤ ਦਾ ਫਤਵਾ ਦਿੱਤਾ। ਪਹਿਲਾ ਫਤਵਾ ਵਾਅਦਿਆਂ ਬਾਰੇ ਸੀ। ਦੂਜਾ, ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਡਾ ਫਤਵਾ, ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਸਾਡੀ ਭਵਿੱਖੀ ਯੋਜਨਾ ਦੋਵਾਂ ਬਾਰੇ ਸੀ। ਇਸ ਸਿਆਸੀ ਸਥਿਰਤਾ ਕਾਰਨ ਹਰ ਦੂਜੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੇ ਢਾਂਚਾਗਤ ਸੁਧਾਰ ਦੇਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਆਰਥਿਕਤਾ, ਸਿੱਖਿਆ, ਸਮਾਜਿਕ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ, ਭਲਾਈ ਡਿਲੀਵਰੀ, ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ – ਮੈਂ ਉਹਨਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹਾਂ ਜਿੱਥੇ ਸੁਧਾਰ ਹੋਏ ਹਨ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਐਫਡੀਆਈ ਸਾਲ ਦਰ ਸਾਲ ਰਿਕਾਰਡ ਤੋੜ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਨਿਰਯਾਤ ਸੇਵਾਵਾਂ ਅਤੇ ਵਸਤੂਆਂ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ ਰਿਕਾਰਡ ਤੋੜ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਮੇਕ ਇਨ ਇੰਡੀਆ ਨੇ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਸਫਲਤਾ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਸਟਾਰਟਅਪ ਅਤੇ ਮੋਬਾਈਲ ਨਿਰਮਾਣ ਨੇ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਕੰਮ ਕੀਤੇ ਹਨ, ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਰਫ਼ਤਾਰ ਪਹਿਲਾਂ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਵੇਖੀ ਗਈ ਅਤੇ ਇਹ ਸਭ ਸਾਡੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਲਈ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਵੱਡੇ ਮੌਕੇ ਪੈਦਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਲਾਭ ਆਖਰੀ ਮੀਲ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।  ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਸਮਾਜਿਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸਾਡੇ ਗਰੀਬਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਗਰੀਬੀ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਹਰ ਕਦਮ ‘ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਸਿਰਫ 5 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ 13.5 ਕਰੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਬਹੁ-ਆਯਾਮੀ ਗਰੀਬੀ ਵਿੱਚੋਂ ਬਾਹਰ ਆਉਣ ਨਾਲ, ਇੱਕ ਅਭਿਲਾਸ਼ੀ ਨਵ-ਮੱਧ ਵਰਗ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਦਾ ਇਹ ਵਰਗ ਹੋਰ ਵੀ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਔਰਤਾਂ ਸਾਡੀ ਵਿਕਾਸ ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਕ ਸ਼ਕਤੀ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।  ਉਹ ਕਈ ਵਿਕਾਸ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮੋਹਰੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਵਿੱਤੀ ਸਮਾਵੇਸ਼ ਹੋਵੇ, ਉੱਦਮ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਸਫਾਈ ਹੋਵੇ। ਸਪੇਸ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਖੇਡਾਂ ਤੱਕ, ਸਟਾਰਟ-ਅੱਪ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸਵੈ-ਸਹਾਇਤਾ ਸਮੂਹਾਂ ਤੱਕ, ਔਰਤਾਂ ਹਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮੋਹਰੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਤਰੱਕੀ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਹੁਣ, G20 ਦੇ ਨਾਲ, ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੇ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਲਹਿਰਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ -ਇਹ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਤਾਕਤ ਹੈ। ਗਰੀਬਾਂ, ਨੌਜਵਾਨਾਂ, ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਸੰਚਤ ਗਤੀ ਯਕੀਨੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀਆਂ ਚੋਟੀ ਦੀਆਂ 3 ਅਰਥਵਿਵਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣਾ ਦੇਵੇਗੀ। ਭਾਰਤ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਰਤੀਆਂ ਲਈ ਸਗੋਂ ਵਿਸ਼ਵ ਲਈ ਵੀ ਚੰਗਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਸਵੱਛ ਅਤੇ ਹਰਿਆਲੀ ਵਿਕਾਸ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਵਿਕਾਸ ਗਲੋਬਲ ਸਾਊਥ ਦੇ ਹਿੱਤਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਗਲੋਬਲ ਸਪਲਾਈ ਚੇਨ ਵਿੱਚ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ ਅਤੇ ਲਚਕੀਲੇਪਣ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਲਿਆਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਆਲਮੀ ਭਲੇ ਲਈ ਹੈ।

Q. ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ, ਤੁਸੀਂ 72 ਸਾਲ ਦੇ ਹੋ, ਪਰ ਤੁਹਾਡੀ ਊਰਜਾ ਦਾ ਪੱਧਰ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਮਸਾਰ ਕਰ ਦੇਵੇਗਾ। ਕਿਹੜੀ ਚੀਜ਼ ਤੁਹਾਨੂੰ ਫਿੱਟ ਅਤੇ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਰੱਖਦੀ ਹੈ?

A. ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਹਨ ਜੋ ਆਪਣੀ ਊਰਜਾ, ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਸਾਧਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਮਿਸ਼ਨ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਵਰਤਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਇਕੱਲਾ ਜਾਂ ਬੇਮਿਸਾਲ ਹਾਂ। ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਈ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੱਕ, ਮੈਂ ਸਮਾਜ ਦੇ ਨਾਲ ਹੇਠਲੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ, ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਸ ਤਜ਼ਰਬੇ ਦਾ ਇੱਕ ਫਾਇਦਾ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰੇਰਣਾਦਾਇਕ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਉਦੇਸ਼ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਮੈਂ ਉਸ ਤੋਂ ਸਿੱਖਿਆ। ਦੂਜਾ ਪਹਿਲੂ ਹੈ ਅਭਿਲਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਮਿਸ਼ਨ ਵਿਚਲਾ ਅੰਤਰ। ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਅਭਿਲਾਸ਼ਾ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਕੋਈ ਵੀ ਉਤਰਾਅ-ਚੜ੍ਹਾਅ ਉਸ ਨੂੰ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਅਭਿਲਾਸ਼ਾ ਸਥਿਤੀ, ਸ਼ਕਤੀ, ਆਰਾਮ ਆਦਿ ਦੇ ਮੋਹ ਤੋਂ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਕਿਸੇ ਮਿਸ਼ਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਕੋਈ ਨਿੱਜੀ ਲਾਭ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਇਸ ਲਈ ਉਤਰਾਅ-ਚੜ੍ਹਾਅ ਦਾ ਉਸ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।  ਇੱਕ ਮਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੋਣਾ ਸਦੀਵੀ ਆਸ਼ਾਵਾਦ ਅਤੇ ਊਰਜਾ ਦਾ ਇੱਕ ਨਿਰੰਤਰ ਸਰੋਤ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਦੇ ਨਾਲ ਬੇਲੋੜੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਤੋਂ ਨਿਰਲੇਪਤਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਚੀਜ਼ਾਂ ‘ਤੇ ਊਰਜਾ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫੋਕਸ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਮੇਰਾ ਮਿਸ਼ਨ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਮੈਨੂੰ ਬਹੁਤ ਊਰਜਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਨੂੰ ਅਜੇ ਲੰਮਾ ਸਫ਼ਰ ਤੈਅ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਗੁਜਰਾਤ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਮੈਂ ਇੱਕ ਆਮ ਆਦਮੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲਗਭਗ ਹਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਔਖੇ ਜੀਵਨ ਜਿਉਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਲੱਖਾਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਖੁਦ ਦੇਖੀਆਂ ਹਨ। ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦ੍ਰਿੜ ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜ ਆਤਮ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ ਵੱਡੀਆਂ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਦੇਖਿਆ ਹੈ। ਸਾਡਾ ਇਤਿਹਾਸ ਮਹਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਮਹਾਨਤਾ ਦੇ ਸਾਰੇ ਤੱਤ ਅੱਜ ਵੀ ਸਾਡੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਮੇਰਾ ਪੱਕਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਪਯੋਗ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਦੇਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਜਿੱਥੋਂ ਉਹ ਇਹ ਮੈਨੂੰ ਹਰ ਸਮੇਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ, ਬੇਸ਼ੱਕ, ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਨਿੱਜੀ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਕਿਸੇ ਮਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇੱਕ ਸਿਹਤਮੰਦ ਸਰੀਰ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਮੈਂ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ ਰੱਖਦਾ ਹਾਂ।

ਚੋਟੀ ਦੇ ਵੀਡੀਓ ਚਮਤਕਾਰ ਕਰ ਸਕਣ। ਅਜਿਹਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਬਣਾਉਣਾ ਮੇਰਾ ਮਿਸ਼ਨ ਹੈ।

With Thanks Reference to: https://punjab.news18.com/news/national/pm-modi-full-interview-india-development-in-the-interest-of-the-world-our-principle-for-g20-one-earth-one-family-one-future-pm-modi-skm-459080.html